W dzisiejszych czasach uzależnić można się praktycznie od wszystkiego, niezależnie od wieku, płci, statusu społecznego czy posiadanego majątku. Uzależnienia dotyczą zarówno dorosłych, jak i dzieci. I tak, czynnikiem uzależniającym mogą być substancje takie jak alkohol, narkotyki, leki czy przetworzone jedzenie, ale również czynności, do których obecnie najczęściej zaliczamy uzależnienie od gier komputerowych, zakupów, seksu, sportu czy korzystania z telefonu.
Niezależnie od podmiotu uzależnienia i jego złożoności, w każdym z przypadków uzależnienia ważną rolę odgrywa czynnik emocji. Nasz umysł i emocje są ściśle związane z naszymi zachowaniami, a więc również z powstawaniem uzależnień.
Definicje uzależnienia
Uzależnienie to zaburzenie, które ma podłoże zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Charakteryzuje się ono koniecznością spożywania lub wykonywania czynności stale lub okresowo, bez względu na inne aspekty życia, takie jak praca, obowiązki domowe, sen czy jedzenie. Istotą każdego uzależnienia jest przyczyna jego powstania. Z początku każde uzależnienie jest dla człowieka przyjemnością, która ma za zadanie doprowadzić do skoku dopaminy w ciele, poprawy nastroju czy ucieczki przed problemami.
Czym są emocje?
Emocje to nierozerwalny element życia każdego z nas. Jest to tak zwane swoiste wyposażenie naszego umysłu, które nabywamy w momencie przyjścia na świat. Do rozwoju emocji i ich regulowania dochodzi już w pierwszych chwilach po narodzinach, a w ciągu dorastania emocje rozwijają się i dojrzewają razem z człowiekiem.
Każdy z nas ma inną wrażliwość emocjonalną i w innym stopniu potrafi panować nad swoimi emocjami. Bardzo ważne jest to, by w trakcie dorastania dostarczyć dziecku odpowiednie bodźce do rozwoju oraz dostateczną ilość poczucia bezpieczeństwa, tak, by mogło ono w prawidłowy sposób rozwinąć swoją emocjonalność. Niestety, osoby, które w dzieciństwie doświadczyły traumatycznych przeżyć lub były zaniedbane pod względem emocjonalnym, mają większe tendencje do popadania w uzależnienia.
Co emocje mają wspólnego z uzależnieniem?
Niezaspokajanie potrzeb emocjonalnych u dziecka oraz braki w nauce prawidłowego reagowania na emocje, często skutkują w dorosłym już życiu problemami emocjonalnymi, z którymi wiążą się różne choroby. Osoba taka może odczuwać ciągłe poczucie wstydu oraz lęku, jest niedowartościowana emocjonalnie, ma niskie poczucie własnej wartości, wykazuje skłonności do agresji w stosunku do siebie. Brak prawidłowego radzenia sobie z emocjami powoduje nieumiejętność stworzenia zdrowej relacji społecznej, ale również brak zrozumienia dla samego siebie.
Takie problemy mogą powodować powstawanie zachowań niebezpiecznych dla organizmu oraz psychiki. Zaburzenia emocji powodują problemy na tle psychicznym, ale również szereg chorób autoimmunologicznych, somatycznych czy dermatologicznych oraz gastrycznych.
Nieradzenie sobie z emocjami doprowadza również do powstawania uzależnień. Człowiek nie potrafi poradzić sobie ze sobą, dlatego szuka skutecznej odskoczni od problemów, nie zdając sobie sprawy z tego, że to, co na początku miało być przyjemnością i ucieczką od problemu, samo stanie się poważnym problemem z jego życiu.
Uzależnienie chorobą emocji
Do uzależnień często dochodzi na skutek zaprzeczania własnym emocjom, tłumienia ich w środku czy wypierania ich. Konsekwencją takich zachowań jest niskie poczucie własnej wartości, odczuwanie wstydu oraz autoagresja i negatywne myślenie o samym sobie. Skutkiem takiego postrzegania własnej osoby, jest poszukiwanie odskoczni od rzeczywistości, czegoś co przyniesie chwilowe ukojenie i stłumi negatywne emocje. Właśnie dlatego ludzie zaczynają sięgać po alkohol czy narkotyki, skupiają się na kompulsywnym i nadmiernym wykonywaniu pewnych czynności, takich jak uprawianie sportu, spędzanie czasu w Internecie czy przygodny seks. W trakcie tych czynności człowiekowi wydaje się, że pomaga sobie ulżyć w trudnych chwilach, nie zdaje sobie jednak często sprawy z tego, że doprowadza do powstania kolejnego destrukcyjnego zachowania w swoim życiu. Często również próbuje zagłuszyć towarzyszące mu emocje, poprzez na przykład spożywanie alkoholu, który przytępia zmysły i powoduje chwilowe odcięcie się od emocji.
Osoby uzależnione nie zdają sobie sprawy ze ścisłego związku własnych emocji oraz powstającego uzależnienia. Dopiero w późniejszych etapach, gdy szukają pomocy, zaczynają rozumieć, że zaburzenia emocjonalne przyczyniły się do powstania choroby.
Krótko mówiąc, uzależnienie jest chorobą emocji, której może doświadczyć każda osoba, borykająca się z prawidłowym zrozumieniem swoich emocji oraz radzeniem sobie z nimi. Nieprawidłowo rozwinięta emocjonalność prowadzi do zaburzonego obrazu siebie, do wchodzenia w niezdrowe relacje, do autoagresji oraz do powstawania różnego rodzaju uzależnień.
5 emocji wspólnych dla osób uzależnionych i ich bliskich
- Wstyd
W związku z tym, że uzależnienie uznawane jest za oznakę słabości oraz coś złego, wiele osób uzależnionych odczuwa wstyd w związku ze swoim problemem. Osoba uzależniona ze względu na wysokie poczucie wstydu często nie chce rozpocząć leczenia, gdyż boi się poprosić o pomoc specjalistę. Obawia się oceniania, moralizowania, pouczania i świadomego wywoływania jeszcze większego poczucia wstydu związanego ze swoim problemem.
- Bezradność
Dotyczy najczęściej osób najbliższych uzależnionego, które uważają, że to one mogły być źródłem powstania uzależnienia. Próby namówienia osobę uzależnioną kończące się niepowodzeniem powodują odczuwanie bezradności oraz bezsilności w stosunku do istniejącego problemu.
- Smutek
Choć uzależnienie z początku wywołuje euforię i szczęście, to w przypadku dalszych etapów uzależnienia ciężko jest mówić o pozytywach sytuacji. Nic więc dziwnego, że zarówno sam uzależniony, jak i jego bliscy odczuwają smutek związany z zaistniałą sytuacją. Smutek spowodowany jest między innymi świadomością tego, że uzależnienie wyniszcza organizm osoby uzależnionej, ale również bezsilnym patrzeniem na utratę dobrych relacji z najbliższymi, brak zainteresowań, zmianę charakteru czy utratę pracy i majątku.
- Strach
Uzależnienie jest niebezpiecznym zaburzeniem, które niesie ze sobą szereg problemów. Odczuwanie strachu przed utratą rodziny, pracy, przyjaciół i jakichkolwiek relacji społecznych napawa osobę uzależnioną strachem. Strach oraz lęk pogłębiają się, gdy osoba uzależniona uświadomi sobie ile szkód zrobiła w życiu innych, oraz ile szkód wyrządza sama sobie. Nieleczone uzależnienie może doprowadzić do utraty zdrowia, a nawet życia, nic więc dziwnego, że osoby uzależnione żyją w ciągłym strachu. Strach towarzyszyć może również w innych przypadkach – na przykład alkoholik może odczuwać strach na myśl o tym, że nie będzie miał pieniędzy na kolejną butelkę wódki, więc nie będzie mógł się napić.
- Poczucie winy
Osoby uzależnione, które są w ciągu (na przykład alkoholik w ciągu alkoholowym) nie dostrzegają szeregu problemów, które tworzą się wokół nich z ich powodu. Dopiero w trakcie okresów trzeźwości alkoholik zaczyna uświadamiać sobie w jakiej sytuacji postawił swoich najbliższych, jak utracił majątek i pogorszył stan swojego zdrowia, dlatego zaczyna odczuwać poczucie winy. Niestety, często jest ono tak przytłaczające, że powoduje powrót do sięgnięcia po substancję uzależniającą w celu zagłuszenia wyrzutów sumienia i poczucia winy.