Uzależnienie od alkoholu jest niewątpliwie chorobą, którą trudno zauważyć już na samym początku jej istnienia. Alkoholizm często jest tłumaczony chęcią rozerwania się, zabawy czy wyciszenia, a sam chory przez długi czas bagatelizuje problem i nie przyznaje się do niego.
Alkoholizm to jedna z chorób cywilizacyjnych naszych czasów, której nie da się wyleczyć – choroba pozostaje z uzależnionym do końca życia i obejmuje zarówno psychiczne jak i fizyczne aspekty życia. Dodatkowo, choroba dotyka najczęściej również najbliższe otoczenie uzależnionego. Dzięki badaniom amerykańskiego fizjologa Elvina Mortona Jellinka uzależnienie od alkoholu zostało oficjalnie uznane za chorobę w 1956 roku.
Nadmierne spożycie alkoholu to jeden z najtrudniejszych tematów poruszanych na terapiach. Uzależnienie praktycznie za każdym razem wpływa negatywnie na rodzinę czy najbliższych znajomych osoby chorej. To oni najczęściej zaczynają szukać tej pomocy dla uzależnionego, który z początku nie przyznaje się do powstałego problemu. Jednak terapia grupowa lub indywidualna jest jednym z kluczowych elementów pomagających wyjść z ciągu alkoholowego.
Skąd się bierze alkoholizm?
Istnieje wiele czynników, które powodują, że jedna osoba będzie bardziej narażona na uzależnienie od alkoholu, a druga znacząco mniej. Do najważniejszych z nich należą:
- długie okresy stresu,
- zaburzenia powstałe w młodości i dysfunkcje w mózgu,
- brak silnej woli i uleganie presji ze strony otoczenia,
- powielanie negatywnych wzorców zapamiętanych z domu rodzinnego,
- chęć wywarcia wrażenia na rówieśnikach,
- niedobory endorfin.
Picie alkoholu to sposób na ucieczkę od ciężkich przeżyć i problemów, które mogą spotkać każdego z nas. Mogą to być problemy w pracy, choroba lub śmierć bliskiej osoby, rozwód czy nagła utrata majątku. Uzależniony traktuje alkohol jak chwilową ucieczkę od tych problemów, jako sposób na odprężenie się czy wyciszenie i zapomnienie o otaczającej go rzeczywistości. Również chęć przypodobania się gronie znajomych o podobnych 'zainteresowaniach’ pogłębia sam nałóg, a przyjaźnie zawiązane przy kieliszku szybko się kończą, pozostawiając chorego bez pieniędzy i z dodatkowymi problemami.
Typy alkoholizmu według E. M. Jellinka
Amerykański fizjolog Elvin Morton Jellinek w 1969 roku stworzył podział, wyróżniający pięć typów alkoholizmu, który stosowany jest również w dzisiejszych czasach.
- Typ Alfa – jest rodzajem nałogu wyłącznie o podłożu psychicznym i najczęściej występuje u chorych z niskim progiem stresu, którzy stosują alkohol jako sposób na odprężenie się i odpoczęcie od problemów.
- Typ Beta – to typ, w którym komplikacje spowodowane nadmiernym spożywaniem alkoholu ujawniają się również w strefie fizycznej (somatycznej). Do powikłań najczęściej należą uszkodzenie trzustki, marskość wątroby oraz zapalenia przewodu pokarmowego. Przyczyny typu Beta leżą w sytuacji środowiskowej i obyczajowej chorego.
- Typ Gamma – jest najpowszechniej występującym typem uzależnienia alkoholowego i zaczyna się od uzależnienia psychicznego, które w późniejszej fazie doprowadza do zwiększonej tolerancji na alkohol i powstania uzależnienia fizycznego. Uzależnieni nie kontrolują ilości wypijanych napojów alkoholowych, mogą jednak robić przerwy w piciu i z pełną świadomością zdecydować o powrocie do picia. Podczas przerw w piciu chory może odczuwać objawy zespołu abstynencyjnego.
- Typ Delta – to rodzaj uzależnienia, w którym pacjent jest w stanie kontrolować ilości spożytego alkoholu. Jest to najczęściej alkohol niskoprocentowy, niestety osoba uzależniona nie jest w stanie odstawić alkohol zupełnie. Gdy tylko przestanie pić, natychmiast pojawiają się objawy zespołu abstynencyjnego, dlatego też uzależniony potrafi przez długi czas utrzymywać stały poziom alkoholu we krwi, który w konsekwencji prowadzi do wyniszczeń organizmu.
- Typ Epsilon – to typ alkoholizmu, który objawia się tak zwanymi ciągami alkoholowymi. Chory potrafi zaniechać picia alkoholu przez bardzo długi czas, jednak wpadając na powrót w wir uzależniania, nie jest w stanie panować nad ilościami spożywanego alkoholu i zupełnie trafi nad sobą kontrolę.
- Typ Zeta – część uczonych wymienia również ten typ alkoholizmu, jako rodzaj uzależnienia, w którym chory dopuszcza się aktów przemocy będąc pod wpływem alkoholu.
Klasyfikacja alkoholizmu T. F. Babora
Inny podział choroby alkoholowej przedstawił T. F. Babor. Wśród swojego podziału wyróżnił dwa typy alkoholizmu:
- typ A – w którym uzależnienie nie jest silne i nie skutkuje zaburzeniami psychicznymi. Uzależniony po alkohol sięgnął dość późno, a we wczesnych latach nie wystąpiło wiele czynników ryzyka zachorowania;
- typ B – będący poważniejszym uzależnieniem, które spowodować może poważne uszkodzenia organizmu. Osoba uzależniona najczęściej z alkoholem miała do czynienia już będąc dzieckiem, a jej nałóg alkoholowy zazwyczaj idzie w parze z innymi używkami. Ten typ choroby niesie ze sobą ryzyko nawrotów picia, również w okresie leczenia.
Rodzaje alkoholizmu według J. Hausera
Z kolei J. Hauser pod koniec lat 90tych XX wieku dokonał innej klasyfikacji choroby, uwzględniając czynniki kliniczne.
- Typ 1 – najłagodniejsza forma uzależnienia od alkoholu; chory rozpoczął picie w późnym okresie swojego życia, a w jego rodzinie nie występowały tego typu zaburzenia. Choroba ma zazwyczaj łagodny charakter i nie powoduje dolegliwości w sferze fizycznej i psychicznej pacjenta.
- Typ 2 – ten typ jest poważniejszy od typu 1, chory uzależnia się alkoholu stosunkowo wcześnie, a samo uzależnienie jest dość silne. Choroba ma podłoże rodzinne, powielane są nieprawidłowe wzorce wyniesione z domu.
- Typ 3 – w tym przypadku uzależnienie pojawia się również wcześnie, mimo faktu, iż osoba uzależniona w swojej rodzinie nie miała lub miała małe obciążenie rodzinne. Typ 3 wykazuje objawy psychiczne oraz fizyczne choroby.
Typologia alkoholizmu według Cloningera
Typologia stworzona przez amerykańskiego psychiatrę Cloningera rzuciła zupełnie inne światło na rozumienie choroby alkoholowej. Podzielił on chorobę na poniższe typy:
- typ 1 – dotykający w dużej mierze kobiet, które na własną rękę próbowały leczyć zaburzenia nastrojów, depresje czy różnego rodzaju lęki. Ten typ charakteryzuje się okresowym nadużywaniem alkoholu z epizodami całkowicie abstynencyjnymi;
- typ 2 – spotykany częściej u mężczyzn we wczesnym wieku, w którym choroba ma charakter przewlekły, a powikłania spowodowane piciem występują stosunkowo późno.
Rodzaje alkoholizmu według O. M. Lescha
Ostatnią z przedstawionych klasyfikacji alkoholizmu jest podział stworzony przez M. Lescha:
- typ 1 – nazywany pierwotnym lub właściwym, w którym występują ostre objawy abstynencji, dlatego też chory pijąc, próbuje im zapobiec. W czasie przerwania ciągu alkoholowego może dojść do skoków ciśnienia tętniczego, drgawek czy przyspieszonego bicia serca;
- typ 2 – znany jako lękowy, to typ, na który chorują osoby chcące złagodzić stany lękowe za pomocą spożywania alkoholu. W tym typie nie pojawiają się takie dolegliwości jak drgawki, nie ma również tendencji samobójczych;
- typ 3 – psychiatryczny lub depresyjny, w którym napoje alkoholowe spożywane są jako środek na silne stany depresji i inne zaburzenia o podłożu psychicznym;
- typ 4 – nazywany pierwotnie ograniczonym, to rodzaj choroby, na którą wpływ mają czynniki wywołane we wczesnym dzieciństwie uzależnionego. Do takich czynników należą między innymi urazy głowy, uszkodzenia okołoporodowe, padaczka i różne zaburzenia funkcji poznawczych dziecka.